شدت مصرف انرژی در ایران ۷۵ درصد افزایش یافت/ رتبه نخست مصرف بالا در میان ۴۶ کشور
برنا – گروه اقتصادی؛ شدت مصرف انرژی در ایران طی سه دهه اخیر با رشد ۷۵ درصدی همراه بوده و کشورمان را به رتبه نخست مصرف بالای انرژی در میان ۴۶ کشور مورد بررسی رسانده است؛ این در حالی است که شدت مصرف انرژی در جهان طی همین دوره ۳۵ درصد کاهش یافته است.
شیما قاسمی منش: بر اساس تازه‌ترین داده‌های منتشر شده از سوی پایگاه Enerdata( اداره اطلاعات انرژی آمریکا) شدت مصرف انرژی در ایران طی دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ با رشد چشمگیر ۷۵ درصدی مواجه شده است. این در حالی است که در بازه زمانی مشابه، شدت مصرف انرژی در سطح جهانی با کاهش ۳۵ درصدی همراه بوده است.
شدت انرژی، شاخصی برای سنجش کارایی مصرف انرژی در یک کشور به شمار می‌رود و بیانگر میزان انرژی مصرفی (بر حسب کیلوگرم معادل نفت خام) برای تولید هر هزار دلار ارزش افزوده در اقتصاد ملی است. بر پایه این شاخص، هرچه شدت مصرف انرژی پایین‌تر باشد، کارایی مصرف انرژی بالاتر خواهد بود.
طبق این گزارش، شدت مصرف انرژی در ایران از رقم حدود ۱۳۰ کیلوگرم معادل نفت خام در سال ۱۹۹۰ به ۲۲۷ کیلوگرم در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. این در حالی است که میانگین شدت مصرف انرژی در جهان از ۱۷۴ به ۱۱۱ کیلوگرم کاهش یافته است.
روند موجود نشان می‌دهد که برخلاف الگوی جهانی که در جهت بهبود بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی حرکت کرده، شدت مصرف انرژی در ایران به طور فزاینده‌ای افزایش یافته و ایران را در میان ۴۶ کشور مورد بررسی در رتبه نخست از نظر شدت بالای مصرف انرژی قرار داده است.
افزایش مصرف انرژی در ایران در حالی صورت گرفته که بسیاری از کشورها طی سه دهه گذشته با توسعه فناوری‌های نوین، سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و بهبود فرآیندهای تولید صنعتی موفق شده‌اند شدت انرژی خود را کاهش دهند.
کارشناسان حوزه انرژی بر این باورند که تداوم روند افزایشی شدت مصرف انرژی در ایران می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد کشور به دنبال داشته باشد. افزایش هزینه‌های تولید، کاهش بهره‌وری اقتصادی، فشار مضاعف بر منابع طبیعی و آسیب به محیط زیست از جمله تبعات رشد شدت مصرف انرژی عنوان می‌شود. همچنین استمرار این روند، ایران را در برابر شوک‌های انرژی جهانی و تغییرات قیمتی آسیب‌پذیرتر خواهد کرد.
در این زمینه، توجه به اصلاح ساختار مصرف، افزایش بهره‌وری انرژی در بخش‌های مختلف، توسعه فناوری‌های کم‌مصرف و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک به عنوان راهکارهای اصلی برای کنترل شدت انرژی مطرح شده است.
برخی تحلیلگران تأکید می‌کنند که سیاست‌های قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی، عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش بهینه‌سازی مصرف و نبود برنامه‌های جدی برای اصلاح الگوهای مصرفی، از جمله دلایل اصلی این روند در کشور بوده است. در حالی که جهان با سرعت در مسیر کاهش شدت انرژی حرکت می‌کند، تغییر در سیاست‌های کلان انرژی کشور برای هماهنگی با تحولات جهانی امری ضروری به نظر می‌رسد.
پایان
