طلوع انرژی خورشیدی بر بام ایران؛ پرونده بحران برق بسته می‌شود
برنا – گروه اقتصادی؛ با گذشت یک‌سال از دولت چهاردهم، توسعه انرژی خورشیدی در کشور می‌تواند بحران ناترازی برق را مهار کرده و تابستان بدون خاموشی را به شبکه برق بازگرداند.
زهرا رجایی _ مرکز دیسپاچینگ ملی، جدول بار شبکه را به‌روزرسانی می‌کند. عددی که روی مانیتورها چشمک می‌زند، رکورد تازه‌ای را در مصرف و تولید برق ثبت کرده است. این عدم توازن و ناترازی در تابستان ۱۴۰۳ به مسئله‌ای فراتر از یک چالش فنی تبدیل شده بود؛ بحرانی که می‌توانست زندگی روزمره مردم، تولید، صنعت و حتی امنیت انرژی کشور را تهدید کند.
در این شرایط، با آغاز به کار دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان و وزارت نیرو با هدایت علی‌آبادی به‌عنوان وزیر نیرو، کارزار ملی عبور از ناترازی برق را کلید زند. تصمیمی که در همان نخستین جلسات هیات دولت چهاردهم، به‌عنوان «اولویت فوری و استراتژیک» تصویب شد: عبور از ناترازی برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه توسعه پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام ساختمان‌های کشور.
این طرح دیگر یک ایده بلندمدت نبود؛ بلکه پاسخی به بحران ملموس برق کشور و مطالبه عمومی برای تامین پایدار انرژی بود. ایران وارد مرحله‌ای شد که تامین برق خانگی با استفاده از انرژی خورشیدی، بخشی از سپر دفاعی کشور در مقابل بحران انرژی و گامی در مسیر کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش فشار بر شبکه ملی برق قرار گرفت.
اقدامات کلیدی بخش دولتی
اولتیماتوم رئیس جمهور به ادارات
با این خط بحران، رئیس‌جمهور با تمرکز هوشمند و استراتژیک وارد میدان شد. جلسات روزانه‌ای با وزیر نیرو و دانشگاهیان برگزار شد. صدر اولویت، گسترش انرژی خورشیدی به عنوان راه‌حل کلیدی اعلام شد .
ابراز اراده که (تمامی دستگاه‌های دولتی تا تابستان به پنل خورشیدی مجهز شوند) همراه با تهدید (قطع برق ادارات در صورت عدم همکاری) پیام روشنی به بدنه اجرایی کشور ارسال کرد.
مجوز ۳۴ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی صادر شد
۳۴ هزار مگاوات مجوز برای نیروگاه‌های خورشیدی صادر شد؛ ۷۸ هزار مگاوات ظرفیت پیشنهادی بخش خصوصی اعلام گردید و وعده داده شده است که ۳۰ هزار مگاوات از این ظرفیت تا پایان سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری برسد.
بر اساس گزارش‌ها، میانگین ظرفیت تولید برق خورشیدی کشور تا آوریل ۲۰۲۴ حدود ۱.۱۸۶ گیگاوات بوده و هدف‌گذاری شده است که این رقم تا تابستان ۲۰۲۵ به بیش از ۴.۷ گیگاوات افزایش یابد.
هم‌زمان، سرمایه‌گذاری نزدیک به ۱.۵ میلیارد دلار برای واردات تجهیزات خورشیدی و توسعه ظرفیت‌های تولید در جریان است تا تحقق این اهداف سرعت گیرد.
فراخوان عمومی برای نصب سامانه‌های بومی
وزارت نیرو و توانیر طرح فراخوان ملی نصب پنل‌های خورشیدی ۵ کیلوواتی روی پشت‌بام منازل را رسماً آغاز کردند. این طرح با هدف مشارکت مستقیم شهروندان در کاهش فشار بر شبکه برق کشور اجرا می‌شود و گامی مهم در جهت توسعه انرژی‌های پاک و پایدار به شمار می‌رود.
سرمایه‌گذاری و واردات مستقیم تجهیزات
واردات تجهیزات خورشیدی با اولویت سریع و ارزان انجام گرفت؛ دولت برای دستیابی به ۷,۰۰۰ مگاوات ظرفیت خورشیدی، تأمین مالی و تخصیص بودجه را تضمین کرد.
الگوهای موفق جهانی
در حالی که ایران با بحران ناترازی ۱۴ هزار مگاواتی در تابستان ۱۴۰۳ مواجه شد و با رویکرد انرژی خورشیدی مسیر عبور از بحران را آغاز کرد، بررسی تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد بسیاری از کشورها با اتکا به توسعه گسترده پنل‌های خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر، وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ناترازی شبکه برق را مدیریت کرده‌اند.
آلمان؛ مسیر امنیت انرژی با خورشید
بر اساس گزارش Fraunhofer ISE و داده‌های statista، آلمان با بیش از ۷۵ گیگاوات ظرفیت نصب‌شده انرژی خورشیدی تا پایان ۲۰۲۴ توانست سهمی بالغ بر ۱۴ درصد از مصرف برق خود را از انرژی خورشیدی تأمین کند. آلمان با سیاست تشویقی قیمت تضمینی خرید برق (FIT) و الزام نصب پنل خورشیدی بر پشت‌بام‌های جدید، بحران انرژی خود را در مواجهه با چالش‌های گاز و برق کاهش داد.
چین؛ رکورددار خورشیدی جهان
چین، به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده برق جهان، با سرمایه‌گذاری مستقیم دولت و بخش خصوصی، ظرفیت انرژی خورشیدی خود را به ۵۳۰ گیگاوات تا پایان ۲۰۲۴ رساند (IEA 2024). این کشور با ارائه تسهیلات کم‌بهره و وام‌های سبز، نصب پنل‌های خورشیدی در مناطق روستایی و صنعتی را سرعت داد و نقش مهمی در متعادل‌سازی شبکه برق خود ایفا کرد.
هند؛ نیروی خورشید در توسعه اقتصادی
هند با بیش از ۸۰ گیگاوات ظرفیت انرژی خورشیدی تا ژانویه ۲۰۲۵ (MNRE India) توانست با بهره‌گیری از پروژه‌های Solar Park و طرح Rooftop Solar، تأمین برق پایدار برای مناطق محروم و صنعتی خود را تضمین کرده و ناترازی برق ناشی از رشد مصرف و کمبود تولید را کاهش دهد.
مراکش؛ صادرات انرژی خورشیدی
مراکش با راه‌اندازی مجموعه نیروگاه خورشیدی Noor Ouarzazate با ظرفیت ۵۸۰ مگاوات توانست بخشی از نیاز برق خود را از انرژی پاک تأمین کرده و مسیر صادرات برق به اروپا را هموار کند. مدل مشارکت دولت با سرمایه‌گذاران خارجی، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ایجاد اشتغال محلی از دستاوردهای این طرح است.
امارات؛ سرزمین خورشید و برق پایدار
امارات با پروژه‌هایی مانند Mohammed bin Rashid Al Maktoum Solar Park با ظرفیت هدف‌گذاری شده ۵ گیگاوات تا ۲۰۳۰، بحران برق ناشی از رشد مصرف بالا را با انرژی خورشیدی مهار کرد. استراتژی این کشور شامل عقد قراردادهای خرید تضمینی برق (PPA) و مشارکت بخش خصوصی در ساخت نیروگاه‌های خورشیدی است.
مدیریت برق با انرژی خورشیدی
در بررسی مدل‌های موفق جهانی در حوزه انرژی خورشیدی، سه محور کلیدی به‌عنوان عوامل مشترک موفقیت شناسایی شده است.
نخست، تشویق نصب پنل‌های خورشیدی بر روی پشت‌بام‌ها از طریق ارائه تسهیلات مالی، تضمین خرید برق تولید شده و الزام ساختمان‌های جدید به تجهیز پنل‌های خورشیدی، به‌عنوان راهکار اصلی توسعه این حوزه مطرح شده است.
دوم، تقویت مشارکت بخش خصوصی با فراهم کردن زمین مناسب، تسهیلات مالی مطلوب و فرآیندهای مجوزدهی شفاف و تسریع شده، یکی از اصول حیاتی برای پیشبرد اهداف انرژی خورشیدی معرفی شده است.
سومین محور نیز، توسعه صنایع داخلی مرتبط با تجهیزات خورشیدی است که ضمن کاهش هزینه‌های تولید، زمینه‌ساز ایجاد اشتغال پایدار در کشور می‌شود.
این سه محور، الگوی کلیدی موفقیت کشورهای پیشرو در بهره‌برداری از انرژی خورشیدی به شمار می‌آید و می‌تواند راهنمای مناسبی برای سیاست‌گذاران داخلی باشد.
از ناترازی تا امنیت انرژی
اکنون، با آغاز نصب گسترده پنل‌های خورشیدی بر پشت‌بام خانه‌ها، ادارات و صنایع، دولت چهاردهم مسیر یک تحول واقعی در ساختار برق کشور را آغاز کرده است. با تحقق هدف‌گذاری ۴.۷ گیگاواتی تا تابستان ۱۴۰۵، امکان عبور از بحران خاموشی و ناترازی برق فراهم می‌شود.
این تحول، تنها یک برنامه فنی نیست؛ بلکه حرکتی ملی برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، کاهش آلودگی هوا، توسعه اقتصاد سبز، و افزایش امنیت انرژی کشور است.
پایان
